Zelfportret

De beweging van Tachtig wordt nog altijd beschouwd als een van de grote nationale revoluties en het begin van een geheel nieuwe stijl en toon in onze letteren. Er zijn verschillende figuren die een stempel hebben gezet op de beweging van Tachtig: Frederik van Eeden, Verwey, Gorter, Jacques Perk niet te vergeten, maar de twee figuren die zowel door hun enorme oeuvre als door hun invloedrijke levenslopen het meest blijven aanspreken zijn toch Lodewijk van Deyssel en Willem Kloos. Er is een aantal levensbeschrijvingen van Kloos van nogal byzantische kleur. Er zijn ook reacties op Kloos gekomen die doordrenkt waren van haat. Over de periode van Kloos' geweldige scheppingskracht en literaire invloed ligt de schaduw van de langdurige periode waarin hij zweeg of nagenoeg geen invloed meer uitoefende. De man is door zijn merkwaardige relaties, liefdes en vriendschappen een legende geworden, al bij zijn leven. Van Kloos, die leefde van 1859 tot 1938, getuigde Lodewijk van Deyssel, de levenslange vriend en medestander zelf in 1937: 'Geen tweede man ter wereld heeft ooit zulk een meeslepende indruk op mij gemaakt.' Van Deyssel stond daarin niet alleen. Daarom verbaast het niet dat een zóveel mensen zózeer fascinerende, omstreden persoonlijkheid keer op keer door uitgevers is benaderd voor zijn memoires. Al die aanzoeken werden door Kloos afgeslagen omdat hij zijn totale oeuvre wenste te zien als een 'gewetenstrouwe zielsgeschiedenis', die geheel onopzettelijk het karakter had aangenomen van een geestelijke en dikwijls ook zakelijke autobiografie. Dit laatste was vooral het geval op die plaatsen waar kloos het noodzakelijk had gevonden exact en objectief levensbijzonderheden prijs te geven. Uit de veelheid van dergelijke plaatsen, voor het merendeel verspreid afgedrukt in drieëntwintig delen van Kloos' Letterkundige inzichten en vergezichten, stelde Harry Prick het boek samen dat zich moeilijk anders karakteriseren laat dan als het geschreven Zelfportret van Willem Kloos.