Hoe is het om een vleermuis te zijn?

«Hoe is het om een vleermuis te zijn?» is een van de beroemdste en invloedrijkste filosofische essays van deze tijd. Toen de Thomas Nagel in 1974 zijn betoog publiceerde sloeg her in als een bom, en het is sindsdien de meest bediscussieerde bijdrage aan het debat over het aloude lichaam-geestprobleem gebleven. Speciaal voor het 50-jarig bestaan verschijnt nu deze nieuwe uitgave, die door Nagel is voorzien van een nieuwe inleiding en een nieuw essay met zijn visie op de betekenis van «Hoe is het om een vleermuis te zijn?» in het hedendaagse filosofische debat. Als Amerikaanse hoogleraar rechten en wijsbegeerte aan de Universiteit van New York had Nagel als vroeg de reputatie dat hij radicaal inging tegen opvattingen die in de filosofie golden als algemeen aanvaard, maar met dit essay sneed zijn argumentatie dwars door alle tegenstellingen heen en zette hij het eeuwenoude debat over het lichaam-geestprobleem in een geheel nieuw licht. Nagel betoogt dat het centrale vraagstuk in dit probleem wordt gevormd door het bewustzijn. De kern van bewustzijn is volgens Nagel het absoluut «subjectieve karakter» van ervaring. Omdat elke mentale en lichamelijke ervaring subjectief is, en bepaalt hoe het is voor een organisme om dat organisme te zijn, is elke filosofische theorie over de verhouding tussen lichaam en geest zonder dit aspect ontoereikend. Ter onderbouwing van zijn argumentatie koos Nagel als voorbeeld de vleermuis. Vleermuizen hebben de unieke zintuiglijke eigenschap van echolocatie om hun weg in de wereld te vinden. Om te weten hoe het is om een vleermuis te zijn, moet men dus weten hoe het is om de wereld te ervaren via echolocatie. Dit is onmogelijk. We kunnen ons immers wel voorstellen hoe het is voor ons als mens om een vleermuis te zijn, maar nooit hoe het is voor een vleermuis om een vleermuis te zijn. Dit toont volgens Nagel aan dat het hele lichaam-geestprobleem voortkomt uit de vruchteloze wens van de mens zichzelf te begrijpen vanuit een extern, «objectief wetenschappelijk» standpunt. «Dit is zonder enige twijfel het uitdagendste filosofische essay van onze tijd.» – The Washington Post «Iedereen met een greintje belangstelling voor filosofie moet dit lezen.» – The Philosophical Salon «Niet voor niets het meest bediscussieerde betoog over bewustzijn ooit.» – Daniel Dennett «Nagel is een van die zeldzame filosofen die in staat zijn diepzinnigheid te combineren met onovertroffen leesbaarheid.» – Times Literary Supplement