Balling in eigen land

Andries Sternheim is een Joodse diamantbewerker, die tijdens het interbellum uitgroeit tot een belangrijke getuige en kenner van de internationale arbeidersbeweging, het opkomende fascisme, nationaalsocialisme en antisemitisme. Tussen 1931 en 1938 is hij – als enige Nederlander – verbonden aan de Franfurter Schule. Hij is een productief schrijver en rapporteur, tot vlak voor zijn arrestatie en deportatie naar Auschwitz, waar hij in maart 1944 samen met zijn vrouw Lien wordt vermoord. Hun zonen Leonard en Paul volgen een paar maanden later. Sternheim is al op jonge leeftijd actief binnen de SDAP. In de jaren twintig is hij werkzaam bij het Internationaal Verbond van Vakvereenigingen in Amsterdam. In 1931 verhuist hij met zijn gezin naar Genève voor een droombaan bij het Institut für Sozialforschung. Wanneer het instituut haar activiteiten naar de VS verplaatst, moet hij tegen zijn zin terug naar Amsterdam. Hij moet omzien naar alternatieve inkomensbronnen en vindt die als hoofd van een distributiekantoor, totdat hij in oktober 1941 wordt ontslagen. Sternheim blijft actief met steun aan het verzet en het geven van cursussen binnen de Joodse Raad. In mei 1943 duikt het gezin onder op verschillende en gescheiden plaatsen. Van 28 mei tot 24 november 1943 houdt hij een dagboek bij. Het is een aangrijpend, goed geschreven egodocument. Een combinatie van beschouwingen over de Jodenvervolging, het verloop van de oorlog en de toekomst van Nederland, gemengd met wanhoop over het lot van zijn zoons. In januari 1944 worden hij en Lien in Heemstede opgepakt. Het was uitdrukkelijk zijn bedoeling om het dagboek na de bevrijding te publiceren. Tachtig jaar later gaat deze wens eindelijk in vervulling. Ter ere van een belangrijk sociaaldemocraat en socioloog en zijn gezin.