Apologie

De Apologie aan Willem van Saint-Thierry is het eerste grote publiekswerk van Bernardus. Zijn voorgaande traktaten zijn nog zuiver monastieke geschriften bestemd voor de 'inner circle', de communiteit van Clairvaux en haar eerste dochterhuizen. Met dit geschrift breekt Bernardus de grenzen van het klooster open om zich te richten tot een ruimer lezerspubliek. Hierdoor wordt hij de eerste publicerende cisterciënzer uit de geschiedenis. Meteen een voltreffer: de strijdlustige auteur gooit een steen in de vijver van het twaalfde-eeuwse monnikendom. Het effect blijft niet uit, want het water zal de hele eeuw door in beroering blijven. Een onverwacht neveneffect is dat de naam van de abt van Clairvaux meteen op de kaart staat en zijn reputatie gevestigd is. In dit retorisch meesterwerk gaat Bernardus' diepste bekommernis uit naar monniken die hij wil vormen, naar mensen die hij wil zien groeien in aandacht en liefde, naar gemeenschappen die hij wil samenhouden in een band van vrede en eenheid. Daarbij pleit Bernardus voor zowel eenheid als pluralisme, met hetzelfde literaire genie dat hem in staat stelt satire, humor en sarcasme meesterlijk in elkaar te weven. Inhoud Noot van de vertaler Voorwoord Afkortingen Inleiding 1. De wereld van Cluny en Cîteaux I De 'ijzeren' middeleeuwen II Cluny, een reus met een kiezel in zijn schoen III Drie karakteristieken van Cluny IV Herontdekking van het eremitisme V Veranderend religieus besef VI Cîteaux en Bernardus 2. Apologie aan Willem, abt van Saint-Thierry I Een steen in de vijver II Een ontvoering steekt de lont in het kruitvat III Liever een schandaal dan de doofpot IV Brief 28 van Petrus Venerabilis V Een moeilijke bevalling VI Twee uitgaven VII Vorm en literair genre VIII Definitie van een esthetisch model IX Spirituele grondlijnen Tekst Apologie Een ernstig verwijt Alles voor niets? Dubbel goddeloos Lof voor Cluny Kleurige gewaden Naadloos en compleet Samen een geheel Eenheid in verscheidenheid Verschillende verdiensten Tegen bepaalde cisterciënzers Balk en splinter Kleding, eten, handwerk De betere genadegaven Ruimte voor aanpassing Kritiek uit liefde Mateloze luxe Het goede erbarmen Verkeerde praktijk, diverse motieven Vroeger en nu Lekker eten Lekker drinken Fijn ziek zijn Uiterlijke schijn Fijne kleren Symbool van nederigheid of hoogmoed Binnenkant en buitenkant Lakse leiders Reizen in vol ornaat Kunstobjecten Ieder op zijn plaats Bibliografie Registers De vertalers