1 Ontstaan en opkomst van de Nationaal Socialistische Beweging, 1931-1935

Op 28 januari 1934 schreef minister van Buitenlandse Zaken jhr. A.C.D. de Graeff aan de Nederlandse gezant in Duitsland dat de Nationaal- Socialistische Beweging (NSB) het kabinet grote zorgen baarde. Het was een onderwerp dat op elke ministerraad opnieuw werd besproken. Vooral onder jongeren, zo berichtte De Graeff verontrust, kon de partij van Anton Mussert op veel sympathie rekenen: ‘Hitler is hun ideaal en Mussert is zijn profeet. Waarheen dit alles nog leiden zal, valt niet te zeggen…’ Robin te Slaa en Edwin Klijn laten zien hoe de splinterpartij van de respectabele hoofdingenieur Anton Mussert, door zich te onttrekken aan het chaotische, marginale milieu van het Nederlandse fascisme, kon uitgroeien tot een nationaalsocialistische beweging met meer dan 50.000 leden. Wie waren zij en wat dreef hen? Was de NSB in haar beginjaren werkelijk zo gematigd als altijd is aangenomen? Hoe ‘Nederlands’ was Musserts volksbeweging in werkelijkheid? Op basis van nooit eerder gepubliceerd, oorspronkelijk materiaal uit onder meer het NSB-archief, de persoonlijke correspondentie van vele in de vergetelheid geraakte kaderleden en de rapportages van de Centrale Inlichtingendienst worden de beginjaren (1931-1935) van Nederlands meest succesvolle fascistische partij gereconstrueerd. Deze studie biedt een onthullend kijkje achter de schermen, vanaf de oprichting in december 1931, de moeizame start, de gloriedagen, de identiteitscrisis tot het uiteindelijke isolement aan het einde van 1935. De NSB. Ontstaan en opkomst van de Nationaal-Socialistische Beweging, 1931-1935 is het eerste deel van een trilogie over de grootste fascistische partij uit de Nederlandse geschiedenis. Het boek ontving lovende reacties in de pers en werd genomineerd voor de Libris Geschiedenis Prijs 2010. In 2021 verscheen het tweede deel, De NSB. Twee werelden botsen, 1936-1940. Edwin Klijn is manager van Netwerk Oorlogsbronnen. Van 2009 tot 2011 was hij projectmanager van het Historische Kranten-project van de Koninklijke Bibliotheek. Daarvoor was hij betrokken bij verschillende digitaliseringsprojecten. Robin te Slaa is zelfstandig historicus en auteur. Naast de twee delen die hij samen met Edwin Klijn schreef over de geschiedenis van de NSB, publiceerde hij verschillende andere boeken, waaronder Wat is fascisme? (2017).